Lęk jest czymś zupełnie naturalnym, zarówno u dzieci jak i dorosłych. Każdy z nas się czegoś obawia i nie jest to powodem do wstydu. Niejednokrotnie spotkamy się z sytuacją, gdzie dziecko nie będzie chciało rozmawiać z nami na dany temat. Nie możemy go wtedy zmuszać ani pokazywać niezadowolenia.
Problemem stają się sytuacje, w których strach dziecka jest nie do opanowania, utrudnia on codzienne funkcjonowanie bądź jest spowodowany niestwarzającymi zagrożenia sytuacjami. Mówimy wtedy, że są to zaburzenia lękowe.
Czym jest lęk i zaburzenia lękowe?
Lęk jest naturalnym stanem psychicznym, w którym osoba odczuwa poczucie zagrożenia, zarówno na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne. Pojawienie się lęków jest indywidualną kwestią każdego z nas, ponieważ inaczej reagujemy na otoczenie. Często lęk wynika z obawy lub strachu przed nową sytuacją. W przypadku dzieci może być to rozpoczęcie przygody z przedszkolem, szkołą, przeprowadzką czy koszmarem.
O zaburzeniach lękowych mówimy w sytuacji, gdy:
- lęk zakłóca codzienne funkcjonowanie dziecka (np.: nie chce zostać samo w pokoju, boi się pójść do toalety);
- pojawiają się objawy somatyczne (np.: przyspieszone bicie serca, pocenie się, zawroty głowy, duszności, bladość skóry);
- lęk jest zdecydowanie bardziej nasilony niż sytuacja tego wymaga;
- dziecko odczuwa lęk jeszcze długo po bodźcu, który go wywołało.
Zaburzenia lękowe są jednym z najczęstszych zaburzeń psychicznych towarzyszących dzieciom. Badania wskazują, że blisko 20% dzieci w przedziale wiekowym 9-17 lat jest diagnozowane w kierunku tychże zaburzeń.
Zaburzenia lękowe u dzieci - rodzaje
Lęk separacyjny (SAD)
- dziecko odczuwa nadmierny lęk na samą myśl przed rozłąką ze swoim opiekunem;
- w momencie rozstania reaguje opornie, płacze bądź pojawiają się objawy somatyczne (np.: gorączka, wymioty) by tylko pozostać razem;
- dziecko nie chce wychodzić samo bez opiekuna (do szkoły, na podwórko);
- nie chce spać w swoim łóżku, domaga się spania z opiekunem by być blisko;
- notorycznie martwi się o bezpieczeństwo swoje i opiekuna, o to czy coś mu się nie stanie (mogą temu towarzyszyć powtarzające się koszmary);
- dotyka około 4% dzieci i nastolatków, częściej dziewczęta;
Lęk uogólniony (GAD)
- dziecko nadmiernie i bezpodstawnie zamartwia się tym co będzie („a co gdy…) i dopuszcza do siebie tylko te negatywne scenariusze;
- oczekuje wsparcia i uspokojenia go przez inne osoby, ale nie potrafi tego osiągnąć i się uspokoić;
- odczuwa lęk o niemalże stałym nasileniu, przez co jest nerwowy i rozdrażniony;
- dziecko ma problemy z koncentracją, problemy ze snem i zwiększone napięcie mięśniowe przez co szybko się męczy;
- GAD obserwuje się u około 3-5% dzieci i młodzieży;
Zespół lęku napadowego (zaburzenia paniczne)
- nawracające napady paniki, którym towarzyszy silny lęk i objawy somatyczne o dużym nasileniu takie jak: duszności, szybkie bicie serca, zawroty głowy;
- w trakcie ataku dziecko nie ma nad sobą kontroli, przeraża go to co się dzieje, boi się, że zaraz umrze co tylko potęguje strach;
- panika może powstać „znikąd” lub może być wywołana przez konkretny bodziec, którego dziecko się obawia;
- mogą towarzyszyć zaburzenia paniczne z agorafobią;
- zaburzenia te dotykają blisko 5% dzieci i nastolatków, często nasilają się w okresie dojrzewania.
Fobie specyficzne
- obawa skupia się wokół konkretnej sytuacji, przedmiotu lub postaci i może dotyczyć dosłownie wszystkiego;
- gdy dziecko doświadcza lub spodziewa się kontaktu z daną sytuacją/rzeczą/osobą odczuwa nadmierny strach, a czasem nawet panikę;
- aby mówić o fobiach u dzieci, lęk musi być obecny przez minimum 6. miesięcy (wcześniej może być to lęk przemijający);
- o fobiach mówimy także, gdy strach nie jest zgodny z fazą rozwojową dziecka (np.: strach przed ciemnością u 12latka);
- fobie specyficzne występują u około 2.5-9% dzieci i młodzieży.
Zespół lęku społecznego (fobia społeczna)
- do 3. roku życia jest naturalną i prawidłową oznaką rozwoju dziecka;
- dziecko przeżywa nadmierny lęk przed przebywaniem w otoczeniu pełnym nieznanych mu osób (może to być także nauczyciel czy sprzedawca);
- gdy przebywa w takim miejscu skupia się na tym by zachowywać się poprawnie, ponieważ obawia się tego co inni o nim powiedzą – obawia się ośmieszenia;
- dziecko nie utrzymuje kontaktu wzrokowego z nieznanymi rozmówcami, pozostaje na uboczu;
- pojawiają się somatyczne objawy, np.: czerwienienie się, skubanie paznokci, drżenie rąk;
- dziecko obawia się chodzenia do przedszkola, szkoły lub całkowicie wychodzenia z domu;
- spotykany u około 1% dzieci i młodzieży.
Rozpoznanie i leczenie zaburzeń lękowych
Rozpoznanie wszelkich zaburzeń lękowych odbywa się u psychologa bądź psychiatry dziecięcego po wnikliwie przeprowadzonym wywiadzie z dzieckiem i jego opiekunami. Muszą oni wykluczyć zaburzenia somatyczne i psychiczne (zaburzenia depresyjne, psychotyczne, ADHD, zespół stresu pourazowego itp.).
Aby pomóc dziecku cierpiącemu na różne fobie należy zaangażować do współpracy każdego z kim ma do czynienia dziecko. Do podstawowych sposobów leczenia zaburzeń lękowych (zanim dojdzie do farmakoterapii) zalicza się:
- psychoedukacja, zarówno dziecka jak i jego opiekunów (zapewnienie im wiedzy dotyczącej przyczyn, objawów, leczenia i sposobu reagowania na dane sytuacje);
- psychoterapia poznawczo-behawioralna, a także psychoterapia indywidualna i terapia rodzinna;
- przy fobii społecznej zalecana jest terapia grupowa;
- ćwiczenia oddechowe i różnego rodzaju metody relaksacyjne;
- treningi asertywności i umiejętności społecznych.
A na koniec…
Dzieci są bardzo podatne na lęki, wystarczy straszna opowieść lub obejrzenie strasznego filmu. A co za tym idzie zaburzenia lękowe u dzieci i młodzieży są często spotykane. Jednakże pamiętajmy, że większość przypadków można wyleczyć, gdy odpowiednio szybko zareagujemy i wdrożymy odpowiednie leczenie.
Szczerze zachęcam was do dyskusji i dzielenia się swoimi doświadczeniami w komentarzach poniżej, a także do udostępniania postu w celu edukacji większej części społeczeństwa.
#wykapananiania
Udostępnij!
